Унікальний приклад заповіту брацлавського і волинського шляхтича Якуба Пісочинського

1631 р., у Троїцькі земські роки. Вінниця. -

Тестамент брацлавського чашника Якуба Пісочинського (за вписом у летичівську ґродську книгу 1630 р. і виписом впису з неї у вінницьку ґродську книгу 28 лютого 1639 р.)

Wypis s xiąg grodzskich winnickich woiewódstwa Brasławskiego

Roku tysiąc sześćset trzydzieste° dziewiąte° miesiąca februari dwudzieste° ósme° dnia

W roczki sądowe grodzskie winnickie, od dnia dwudzieste° wtórego, miesiąca y roku, na actcie mianowanych, przypadłe y sądzić się zaczęte, przede nmą, Ianem z Odrzywoła Odrzywolskim, starostą winnickim, stanąwszy oczewisto, vrodzony iε° mść pan Wasil Rohoziński imieniem iey mści paney Anny Krasnosielskiego, pierwszego małżeństwa Iakubowey Piaseczyńskiey, czasznikowey bracławskiey, a teraz małżonki swoiey, εxtract z grodu latyczowskie° z vpisaniem w niem testamentu vrodzonego niegdy pomienione° iε° mości pana czesznika brasławskiego, wprzód protestatią, a raczey manifestatią, względem zatrzymania y niepodania dotychczas testamentu do act tutecznych, dla niewiadomości prawa, teraz dla wpisania w xięgi ninieysze grodzskie winnickie per oblatam podał, prosząc, aby przyięty y w xięgi wpisany był. Ia, starosta, przymuiąc, on przed sobą czytać kazałem, y tak się w sobie, polskiem pismem pisany, ma:

Actum in castro laticzouiensi

Sabbato ipso die testi sancti Valentini Martiris anno Dom. millesimo sexcentensimo trigesimo secundo

Ad officium et acta praesentia castrensia capitanealia laticzouiensia personaliter ueniens nobilis Hrehorius Kupicz, grosae Anna Krasnosielska, generosi olim Iakobi Piaseczyński, pincernae palatinatus Braclawiensis, consortis relictae famulus, nomine // euesdem dominae suae obtulit officio praesenti ad acticandum testamentum infrascriptum vltimae voluntatis, per suprascriptum gerosum factum, manibus videlicet nomine suprascripti olim Piaseczyński, generosi Constantini Baybuza tum et generosorum Alexandri Kruszelnicki, et Yoannis Tyszkiewicz, atque Ioannis Deszkowski, subscriptum et sigillis quatuor communitum, petens hoc idem a se per officium praesens suscipi et acticari cuies petitioni officius praesens vti hiaste et de iure licite annuendum, hoc idem testamentum, vti sanum, salvum ac illaesum, nullaque in parte viciatum, suscepit et actis suis inscribi mandauit. Cuius quidem testamenti tenor sequitur huiusmodi, wczynaiąc imienia Tróyce Świętey, Przenaświętszego Oyca, Syna y Dycha Świętego, amen.

Gdyz wszytkie rzeczy z czasem z pamięci ludzkiey spływaią y w zapomnienie przychodzą, co więc pismem nie obwarowano będzie dla pamięci potem będących ludziey, lecz dla tego iest wynaydziono y wynaleziono, aby pismem wszystkie rzeczy obiaśnione y specificowane były, a potem ku wiadomości ludziom przychodzili. A tak y ia, Iakub Piaseczyński z Kuniowa, czesznik woiewódstwa Brasławskiego, pamiętaiąc na to, że nie masz nic piewnieyszego nad śmierć, która każdego człowieka, który się na świat rodzi, minąc nie może, którey y ia podległy będąc, postrzegaiąc tedy, aby po żywocie moiem o maiętności moie między powinnemi y pokrewnemi moiemi iakiego warchołu nie było, a zwłaszcza małżonką milą maiąc y dzietki, z nią spłodzone, iesscze lat nie dorosłych, vmyśliłem na pismie rosporządzenie małżonce moiey w iakiemby porządku z dziatkami // z dziatkami moiemi zostawać miała, zostawić. Iakoż ia, będąc od Pana Boga wszechmogącego chorobą na ciele złożony, iednak na vmyśle zdrowy, rozumu y pamięci całey, wszem wobec y kożdemu zosobna, komu o tem kiedy wiedzieć będzie należało, oznaymuie ^1-y tem^-1  moiem listem, ostatney woley moiey testamentem wiadomo czynie, iż gdy Pan Bóg wszechmogący, w Troycy Świętey iedyny², duszę moię w Iego naświętsze ręce polecam, maiac nadzieię w Iego naświętszem miłosierdziu, ia, nie według zasług moich niegodnych za grzechi moie karać mię będzie raczył, ale według niewymownego miłosierdzia Swego świętego między wybrane Swoie poczytać mię raczy. A ciało moie grzeszne, iako ziemię ziemi oddaię, gdzie na sąd Pański czekaiąc, odpoczywać będzię, a pochowano ma bydź w kościele oyców iεzuitów, residentiey winnickiey przez małżonkę moię, nie z żadną pompą świata tego, ale z karmieniem vbogich według obrzędów kościoła katholickiego. Maiętność moią, ktorą mi Pan Bóg wszechmogący z miłościwey łaski Swey świętey dać raczył y po miłych rodzicach moich sławney pamięci pozostałą, ieszcze ieśliby mi Pan Bóg przedłuzył żywota datt, małżonce moiey miłey z dziatkami moiemi miłemi należeć ma, którą w takiem porządku chcę mieć y zostawuię. Naprzód maiętność moia wszystka, mianowicie miasto Żorniszcza, miasteczko Tokarowka, miasteczka Piaseczyna połowica, sioło Iakubowka, sioło Kamianohorka y miasteczko Słobodka, przyzawaiąca Troszczynce, do zrostu lat synów moich Iana, Kazimirza, // Pawła, Stefana w ręku, w vżywaniu y dispoziciey dobrey y porządney małżonki moiey miłey Anny Krasnosielskiego bydź ma. A gdy Ian, syn móy starszy, lat dorośnie, tedy małżonka moia za vwagą y wynalazkiem ich mściów panów opiekunów (: co ia w ręce daię y baczeniu rozsądkowi ich mciów polecam :) maiętność synowi moiemu starszemu Ianowi, którą onemu ich mci vkażą y w possessią puszczą, vstąpić ma. Na którey maiętności syn móy Ian przestać będzie powinien. A małżonka moia do zrostu lat Kazimirza, Pawła y Stephana, synów moich, maiętności insze, w dispositiey y szafowaniu maiąc, powinna będzie o dziatkach moich staranie pilne czynić, vczściwe wychowanie, naukę y ćwiczenie dać, na co z intraty maiętnościey moich, po mnie pozostałych, koszt naznaczam. Synowie moi Ian, Kazimirz, Paweł y Stephan, lat dorosszy, maiętności mianowane z wynalezku ich mciów panów opiekunów y przyiaciół w równy dział, coby komu na część któregokolwiek należała, puścić maią y bez vkrzywdzenia ieden drugiego powinni będą. Których mianowicie maiętnościey miasteczka Tokarowki, Piaseczyna połowice, sioła Iakubowki, sioła Kamiannohorki y miasteczka Troszczyniec małżonką moia, a matka synów moich, powinna vstąpić. Po vstąpeniu maiętnościey zwysz mianowanych synom moim małżonka moia miła przy starem mieście Żornoszczach ze wszystkiemi pożytkami, dochodami, do Żorniszcz należącemi, y zamku żorniskiem ze wszystkiem // budowaniem zostawać y do żywota swego spokoynie dla snadnieyszego y vczściwszego wychowania dziatek moich w niedorosłych leciech ich mieszkać ma. Stawy małzonce moiey, do Żorniszcz miasta starego zamkowy Bracławiec, Wasiutyński, Stecowski y Kirek, insze wszytkie do miasteczka Tokarowki synom moim należeć będą. Dwór, w Winicy będący, żonie moiey³ miłey nałeżeć wiecznoścą ma. Stado synom moim małżonka moia wcale wszystko zachować ma y oddać. A strzelby połowica przy zamku żorniskiem małżonce moiey, a połowica synom moim ma bydź. Bydło moie, pszczoły y insze gospodarstwa wszytkie małżonce moiey z synami moiemi należeć będą napoły. Synowie moi aby sióstr swoich nie krzywdzili, napominam y sumnieniem zawieruię. Summą tą gotowemi pieniądzmi, których iest sześć tysięcey złotych polskich, małżonka moia corkę moię pannę Krystynę wyposażyć ma, a drugim córkom moim Marysi y Zofiey bracia ich a synowie moi dać powinni posagu, zosobna każdy po sześciu tysięcey złotych polskich. A małżonka moia, matka córek moich, wyprawę z dzierżania y vżywania maiętnosci obmyślawać ma. A co się tycze processów prawnych, przeze mnie z różnemi osobami o różne rzeczy zaczętych y nieskączonych, one małżonka moią z potomkami moiemi, z przytomnością ich mściów panów opiekunów attentować y continuować ma y powinna będzie po śmierci moiey. Które processy y dochodzenia prawne na przerzeczoną małżonkę moię wlewam y transfunduię. A co się tknie rzeczey ruchomych moich, któreby się zostać mieli y pieniądze na długach, to wszystko małżonce moiey miłey z synami moiemi napoły należeć ma. A iżem ia, wierne y zyczliwe posługi // panu Iendrzeiowi Chodupskiemu, bratu memu, wioskę Iarosławiec, przezywaiącą Pustowoytowkę, puścił, na którey y dożywocie onemu zapisuię, aby w spokoynem dzierżeniu y vżywaniu był. Proszę, wypominam y sumnieniem zawiązuię do tego summę pieniędzey tysiąc zlotych polskich, na pomienioney wiosce panu Chodupskiemu leguię y zapysuię. A po śmierci swoiey pan Chodupski tę summę pieniędzy, komuby testamentem ostatniey woley swoiey miał legować, dać, darować y zapisać, małżonka moia bez żadney zwłoki oddać ma y powinna, aby nic na grzeszney duszy moiey nie zostawało. Ostatek Panu Bogu y Iego swiętey opatrności, łasce y miłosierdziu tak około siebie, iako tesz około małżonki y dziatek moich porzuciwszy, dla snadnieyszego y lepszego zachowania potomków moich przy małżoncie moiey miłey, za opiekuny y obronce zostawuię y naznaczam. Który od niebiezpieczeństwa zdadzą mi się dalszemi do tey opieki, przosze iε mć. p. Olbrychta Kochanowskiego, sędzie° ziemskie° brasławskie°, iε m. p. Stefana Rusyana, secrzetarza Iε K. M., iε° m. p. Iwana Kleszczowskie°, stolnika brasławskiego, iε° m. p. Wasila Rohozińskie° y ich mściow pp. Wasila, Bohdana y Iana Krasnosielskich, szwagrów moich (: a nayblizszych pokrewnych y powinnych moich od tey opieki wzgłędem słusznych y vczciwych przyczyn oddawaiąc :). Których ich mciów pp. opiekunów naymilszych maiąc przyiaciół, vniżenie ich mściów proszę, aby iako na mnie byli laskawi, dziatkom moim z powinności pokrewney miłościwemi y łaskawemi opiekunami y obronami bydź raczyli. To, com miał naymilszego w domu moiem, małżonke y dziatki moie miłe, w opiekę y obrone, naprzód Panu Bogu, potem ich mcom panom opiekunom polecam, pewien będąc, ze ich m. tą będą raczyli postąpić, iako // życzliwość y miłość pokrewna pokaże. Panu Bogu, wszystko poleciwszy y Iego miłosierdziu świętemu, przyiaciół tak znaiomych, iako y nieznaiomych, o odpuszczenie obraz, lubo winnych, lubo niewinnych, dla miłosierdzia Bożego proszę sam. Tesz onym wszytkim, którzy mi iakimkolwiek sposobem winni zostali, z serca y duszę moiey odpuszczam. Iż tego testamentu respectu choroby moiey, którą mię Pan Bóg nawiedziec raczył, ręką moią własną podpisać nie mogąc, przeto vżyłem iε° m. pana Konstantego Baybuzy, aby się imieniem moim ręką swą własną podpisać raczył. Do którego za oczewistą y vstną prośbą moią ich mć. pp. przyiaciele moi, niżey na podpisiech mianowani, przy bytności ich mściów panów Olbrychta Kochanowskiego, sędzie°, Michała Kropiwnickiego, podsędka, a Sylwestra Czerlenkowskie°, pisarza, vrzędników sądowych ziemskich woiewódstwa Bracławskie° winnickich, pieczęci swe przyłożyć y ręce podpisać raczyli. Działo się w Winnicy na cadentiey roków winnickich świętotroieckich roku Pańskiego tysiąc sześćseth trydziestego perwszego. Konstanty Baybuza iε° mści pana Iakuba Piaseczyńskiego, czesznika woiewódstwa Bracławskiego, którzy natenczas przez chorobę swą pisać nie może, imieniem, ręką swą, mp. Proszony pieczętarz Ian Tyszkiewicz, mp. Alexander Kruszelnicki, iako pieczętarz, ręką swą. Oczewiście proszony pieczętarz Ian Deszkowski.

Offerenti autem originale huius testamenti in instanti ab officio praesenti restitutum est εx actis castrensibus capitanealia latyczouiensibus εxtractum. Correxit Robakowski, mp.

V tego εxtractu pieczięć grodzska latyczowska, a podpis iaśnie wielmożnego jε m. pana Mikołaia Potockie°, starosty latyczowskiego, w te słowa: Nicolaus Potocki, capit(aneus) camen(ecensis), latyczov(iensis), gener(alis) podoliaen(sis). Któryże to εxtract za podaniem y prośbą wysz mianowaney osoby, a za przyięciem // moiem starościńskim wszystek słowo w słowo, iako się ieno w sobie ma, do xiąg ninieyszych grodzskich winnickich iest upisan, z których y ten wypis na affectatią strony potrzebuiącey polskim pismom iest wydan. Pisan w zamku winnickim. mp.