Документ про ділові стосунки брацлавської шляхти

 1620 р., травня 1. Вінниця. -

Лист брацлавського підвоєводи Стефана Кірдейовича Джуси про своє зобов’язання сплатити Федорі Дмитрівні Слупичанці, дружині Олександра Крушельницького, позичені у неї 1500 злотих (за виписом з вінницької ґродської книги 28 липня 1621 р.)

 Wypis s xiąg grodzkich winickich woiewódstwa Brasławskiego

Roku 1621 miesiąca july 28 dnia.

Na uczędzie grodzkim w zamku Jego K. Ms҃ci winickim przede mnie, Michała Łaska, sędziego grodskiego winickiego, przyszedszy y oblicznie stanowszy, vrodzony iego mś҃ć pan Alexander Kruszelnicky ymieniem małżonki swey vrodzoney paniey Fiedory Dmitrowny Słupiczanki opowiedał, isz vrodzony iego mś҃ć pan Stephan Kirdeiowicz Dżusa z Lachowa, podwoiewodzi brasławsky, małżonce opowiedaiącego pewną summę pieniędzy pożyczonych rękodaynego długu półtora tysiąca złotych polskich na list dobrowolny zapis swóy ręczny, według prawa wołyńskiego prawnie vczyniony, winien został y na czas pewny w roku blisko przyszłym 1622 oddać y zapłacić, iako ten zapis w sobie szyrzey opiewa, zapisał się, a isz constitutia, na seymie przeszłym warszawskim vchwalona takowe zapisy na iakąkolwiek rzecz, przed tym dane, per oblatam do xiąg podawać vczy, zaczym opowiedaiąć ten zapis, małżonce swey dany, częścią dla tey constytuty, a częścią dla trwóg wielgich, temi czasy zachodzących, dla zapisania do xiąg ninieyszych grodzkich winickich per oblatam podał przosząc, aby przyięty y do xiąg wpisany był y tak się w sobie ma:

Ja, Stephan Kirdeiowicz Dżusa, podwoiewodzi brasławski, powiatu i iurisdictiey sobie należney odstąpiwszy a pod ten list dobrowolny zapis móy y wszystkie traditie, obowiązki, artykuły y paragrafy, niżey w tym zapisie zapisane, samego siebie, żonę, dzieci y potomki y dobra moie wszystkie leżące y ruchome, także summy pieniężne, które mam y potym mieć będę, podaiąc y wcielaiąc kożdemu, komuby o tym teraz y na potym będącym ludziom wiedzieć należało, czynię wiadomo y oznaymuię tym listem dobrowolnym zapisem, isz ia ku wielgey pilney gwałtowney potrzebie mey v iey mś҃ci paniey Fiedory Dmitrowny Słupiczanki Alexandrowey Kruszelnickiey przy bytności y za pozwoleniem małżonka iey, iako opiekuna, tegoż pana Alexandra Kruszelnickiego, wziął, pożycził y rękami swemi własnemi odliczył pewną summę pieniędzy rękodaynego długu półtora tysiąca złotych polskich, którą to summę mianowaną ze wszystkich dóbr swych, sum pieniężnych ys potomkami swemi zapisuię się iey mś҃ci paniey Kruszelnickiey samey albo małżonkowi lubo potomkom iej mś҃ci y kożdemu takowemu, v kogoby ten móy list od paniey Kruszelnickiey, małżonka y potomków iey mś҃ci za wliwkiem prawa abo y bez wliwku był na dzień y czas pewny, to iest na Środopoście Postu Wielgiego według starego kalendarza, w roku da Bóg przyszłym 1622 przy podaniu // w maiętności y dworze iey mś҃ci paniey Kruszelnickiey we wsi Nosowcach, w woiewód. Brasław. leżącym¹, albo gdzie wola iey mś҃ci będzie. Jakom ia wiął gotowe pieniędze, takie gotowe pieniędze monetą dobrą oddać y zapłacić, niczem tego czasu nie pochybiaiąc, pod zakładem drugiey takoweyż summy półtoru tysiący złotycy pod winami dwoyga czternastu grzywien pieniędzy sądowi, do któregoby ia a po mnie małżonka moia albo dzieci, potomki moie pozwani byli, y drugich dwoyga czternastu grzywien stronie powodowey, także pod nagrodzeniem szkód, na gołe słowo bez przysięgi y dowodu od iey mś҃ci paniey Kruszelnickiey, małżonka y potomków iey mś҃ci oszacowanych lubo w pozwie położonych. O które winy, szkody w niezapłaceniu ode mnie abo potomków moich na czas naznaczony y sumy ystotney pożyczoney, o sprzeciwieństwo temu zapisowi memu wolno będzie iey mś҃ci paniey Kruszelnickiey, małżonkowi iey mś҃ci y potomkom, y kożdemu, ten list maiącemu, mnie samego, a po mnie małżonkę y potomki moie do wszelakiego prawa, sądu, gdzie strona zechce, w którykolwiek powiat, woiewódstwo, lubo mnie y potomkom moym nienależące, lubo do sądu głównego tribunalskiego lubelskiego, w którykolwiek powiat y woiewódstwo albo między conserwaty, lubo też na seym, za dworem albo, czego Boże vchoway, bezkrólowanie y do sądu kapturowego albo iaky natenczas w Koronie Polskiey vchwalony y postanowiony będzie, pozwem y rokiem zawitym, który sobie, małżonce y potomkom moym v kożdego prawa sądu na wszelkim miescu zawitym sam zapisem moym czynię, przymuię y naznaczam, by y nakrótszym trzecim dniem, do prawa pozwać, gdzie ia sam a po mnie moie małżonka y potomkowie moy za pierszym pozwem na pierszym roku, iako zawitym, sami osobami swemi, nie przez sług ani vmocowanych swych oczewisto stanąć mamy y powinni będziemy stanowszy, pozwu y roku niczym nie zbiiaiąc, nie burząc wyniesienie pozwu albo relaty woźnego y mocy nie pytaiący się, przeciwko reiestrowi, także do actorów albo actora y vmocowanego ich choroby, nieosiadły y nieznaiomy nic nie mówiąć, forum nie excipuiąc, obrón prawnych y nieprawnych, w prawie, constitutiach, w statutach opisanych y z dowścipu ludzkiego wynaydzionych, także dilaty, excepty niiakich nie nazywaiąc, chorobą obłożną prawdziwą siebie samego a po mnie małżonkę y potomków moych, sług, poslańców y vmocowanych naszych nie zakładaiac, większą sprawą, seymem walnym y seymikiem powiatowym, morowym powietrzem, wtargnieniem, czego Boże vchoway, nieprzyiaciela Krzyża Świętego // do państw koronnych, woyną, exemptem, rokoszem, pierszymi y poślednimi wiciami, pospolitym ruszeniem, posługą Jego K. M. y Rpt҃ey, poselstwem do państw postronnych y na seym, małością lat potomków, nieprzypozwaniem po śmierci czyiey albo po roku iakim spełzłym y po śmierci którego vrzędnika, odnowieniem sądu, bezkrólewiem, wylaniem wód, pałamaniem listów², zginieniem albo tanieniem y zkradnieniem pieniędzy, spustoszeniem maiętności, ewazyiami, quitami niiakimi, ręcznimi y zeznanemi, ^3-który ynakszy być niema, tylko za dosyć uczynieniem y wszystkiego spełna zapłaceniem, wrócenie tego zapisu mego y quit w sądzie zupełnym oczewisto zeznanym^-3, nie szczycąc się, nienależności aktora, actiey y sądowi nie zataiąc, od decretu albo od decretów sądu tego, do którego ia sam, pozwany, będę albo potomkowie moy pozwani będą, nie apeluiąc, apelaty nie popiraiąc, protestacy nie zanosząc, sądu czy wskaz a strony o zły przewód prawa nie pozywaiąc, zapisowi nieważności y dawności niiakiey nie zadaiąc, na zapłatę do przyszłych roków y na pokazanie quitu iakiego albo na munimenta catore necessaria specificata y causam perimentia nie biorąc, niepuszczeniem maiętności albo vstupieniem, nie fantami iakimi, nie na raty, ale zaraz od sądu nie odchodząc y z miesca nie stępuiąc, pierszego tego dnia, drugiego y trzeciego nie czekaiąc, nie atestuiąc wszystko zupełna, tak summę ystotną pożyczoną, iako zakład winy y zkody gotowymi pieniędzmi oddać y skutecznie zapłacić mam y powinien będę sam lubo potomkowie moy, y sąd albo vrząd, do którego się ta sprawa przytoczy, żadnych obron moych mnie samego, po mnie małżonki y potomków moych, choczaby byli nayważnieysze, nie słuchaiąc, dobrodzieystw niiakich nie pozwalaiąc, na prawo y żadną rzecz nie oglądaiąc się, według tego zapisu mego mnie y potomków moych sądzić, summę ysciznę, zakład winy y szkody, ieślibym do prawa nie stał albo y stanąwszy wskazaniu sądowemu dosyć czynić nie chciał albo potomkowie moy nie chcieli, na mnie samym, małżonce, potomkach y dobrach moych wszelakich leżących y ruchomych wskazać, przysądzić y odprawę nieporządkiem statutowym, ale zaraz za wszystko, tak za summę ystotną, iako y za zakład, winy y szkody mocną, skuteczną y nieodwłoczną vczynić, dobra moie wszystkie ruchome y nieruchome stronie podać powinien będę. A ieślibym ia, małżonka y potomkowie moy tak vporni byli y odprawy za to wszystko vczynić // zabronili, tedy ten sąd y vrząd mnie, małżonkę y potomki moie do sądu głównego tribunału lubelskiego w którykolwiek powiat y woiewódstwo Kyiewskie, Wołyńskie, Brasławskie albo między sprawy conserwatowe mianowanych woiewódstw y między sprawy coronne czwartkowe albo sobotnie, lubo do sądu, iaki natenczas postanowiony będzie, na banicią y wywołanie s Corony Polskiey y państw, do niey przynależących, listem swym odesłać ma, za którym odesłaniem takowym y za przypozwem albo y bez przypozwu, tylko za tym odesłaniem sądowym ia sam, a po mnie małżonka albo potomki moy stanąwszy, przypozwu, ieśliby iaki wyniesiony, choczaby nieporządnie pisany y niewczas wydany był, żeby mu sześciu, cztyrech albo dwoch niedziel nie wyszło, także przeciwko terminowi y wpisaniu w regestr nic nie mówiąc ani tradicuiąc, wynoszenia przypozwu nie pytaiący się, obroón prawnych y nieprawnych, w pospolitości wszystkich, także dilaty, któreby iedno mnie, małżonce mey y potomkom moym s prawa y z wymysłu ludzkiego wynaydzionych y z pomocy być mieli, wyszey w tym zapisie moym mianowanych, nie zażywaiąc, ordinatiami sądowymi nie sczycąc się, w controwersie żadne nie zaciągaiąc, chorobą obłożną, woyną, ekzemptem, pospolitym ruszeniem nie zakładaiąc się, postępku prawnego, ieśli że dobrze stopniami prawnymi odzierżany iest, nie patrząc y onego złym otrzymaniem y przysięgą na niewiadomości nie znosząc, nic ku obronie sobie y potomkom moym nie wnosząc, ten tylko zapis móy obaczywszy, zaraz wszystko zupelna zyski, przezyski s troiakimi zakładami oddać y zapłacić mam y winien będę, a po mnie potomkowie moÿ powinni będą. A ieślibym ia albo potomkowie moÿ prawa nieposłuszni byli y banicią na siebie otrzymać dopuścili, tedy żadnego podniesienia s kancelary Je° K. M. brać nie mamy a choczaby mnie albo potomkom moym było dano y pozwolono, nic nam ku pomocy być nie ma. Y owszem sąd kożdy zaraz po publicaty na mnie albo potomkach moych tey banicy nie kasuiąc, wyścia⁴ dwunastu niedziel odprawę mocną, skuteczną y nieodwrotną na dobrach moych wszelakich leżących y ruchomych vczynić y stronie powodowey do dzierżenia y posesy w zyskach, przezyskach podać powinien będę, przy którey odprawie choczaby się iakie krwie wzlanie albo zabóystwo z strony mey y spustoszenie stało, tego tak w sądzie, iako y stronie prawnie aniiakim // prawnie aniiakim ynszym sposobem dochodzić y pozyskiwać w dzierżeniu niiakim sposobem przeszkody sam przez się, małżonkę y potomki y ni przez kogo ynszego czynić, trudności zadawać gwałtownie odymować y do prawa pozywać nie mam y nie będę mógł, ale iescze od ynszych trudności, przeszkód od zapisów pierszych y poślednich, od zysków, pzrezysków y ciężarów wszelakich, iakimkolwiek sposobem y od kogokolwiek przed tym y potym naniesionych, v kożdego prawa sądu y vrzędu za oznamieniem strony swoym własnym kosztem y nakładem bronić, oczysczać, zastępować y wolną aż do oddania y skutecznego wszystkiego zupełnie zysków, przezysków y troiakich zakładów zapłacenia czynić mam y powinien będę, po zapłaceniu o spustoszenie maiętności y o żadne szkody w niey poczynione pozywać y s potomkami memi nie mam y nie będziem mogli pod zakładem y wszelakimi ciężarami, w tym zapise mianowanymi, które ia na siebie, potomki y dobra moie wszelakie leżące y ruchome dobrowolnie wnoszę y onym s potomkami memi dosyć czynić, ile razy tego potrzeba będzie, powinni będziemy. Na co dał ten móy list dobrowolny zapis iey mś҃ci paniey Kruszelnickiey z przyłożeniem pieczęci moiey y s podpisem własney ręki mey. Do którego na większą wiarę za oczewistą y vstną proźbą moią ich mś҃ć pp. przyiaciele moy iego mś҃ć p. Alexander Piasoczyńsky, p. Jan Tyszkiewicz a p. Hrehory Roskowsky, pieczęci swe przycisnowszy, rękami własnemi podpisać raczyli. Pisan w Winnicy roku 1620 maia 1 dnia. V tego zapisu etc.

 Львівська національна наукова бібліотека ім. В. Стефаника, від. рукописів, ф. 5, оп. 1, спр. 4121 III, арк. 32-34. Незасвідчена копія. Переклад формулярної частини з української мови.

 ¹ leżącey   ² Має бути mostów.   ^{3- -3} Цей фрагмент викладено невиразно.   ⁴ po wyściu.

Підготували: Микола Крикун, Олекса Піддубняк